ตำรายาพื้นบ้าน

ตำรายา | ยาผู้หญิง | ยาแก้ไข้ | ยาหมากไม้ | ยาขี้โม้ | ยาขี้คะยือ | ยาแข้งขาแอวคด | ยาท้อง | ยาตา

---

ยาฝี | ยาเมื่อย | ยาสาละบาด | ยาหำไข้ | ยาอายุยืน | ยาประดง | ยาหมาว้อ | สรรพยา | ยาเบ็ดเตล็ด

ว่าด้วยยาประดงต่าง ๆ

ยาประดงเส้น

ให้เอาต้นประดงทั้ง 4 คือ ดำ แดง ขาว เหลือง 1 ฮากผักหวานบ้าน 1 ฮากก้านตง 1 ฮากดูกอึ่ง 1 ฮากทึง 1 ฮากเอี่ยนด่อน 1 ฮากเล็บแมว 1 เห็ดตาล 1 เห็ดพิมาน เห็ดแดง 1 ฝนกินดีแล

อีกขนานกนึ่ง เอาหัวหมากขี้กาแดง 1 หัวดอกกระเจียว 1 เครือเขาฮอ 1 เข้าหมิ้น 1 ใบงิ้วบ้าน 1 ตำผสมน้ำเหล้าทาตามเส้นดีแล

ยาประดงลม

ให้เอาฮากหมากส้มมอ 1 เปลือกส้มกบขาว 1 ฮากภังคีน้อย 1 ฮากปอเต่าไห้ 1 ฮากตีนตั่งเตี้ย 1 ฮากซาซูต้น 1 ฮากซาซูเครือ ฝนกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นขาม 1 แก่นยุง 1 จันทร์แดง 1 ฮากอีทก 1 ฮากหมากแตก 1 ฝนกินดีแล

ยาทา ให้เอาผักตำนิน 1 ฮากยานาง 1 ฝนทาดีแล

ยาประดงไต่ตามโต

ให้เอาฮากส้มพ่อหลวง 1 ฮากตีนจำ 1 ฝนกินแด่ ทาแด่ดีแล

ยาทา ให้เอาหัวหว้านซน 1 หัวหว้านตูบหมูบ 1 หัวขี้กา 1 ฝนกินแด่ ทาแด่ ดีแล

ยาประดงคัน

ให้เอาใบดอกซ้อนน้อย 1 แป้งเข้าจ้าวน้อย 1 เปลือกหมากกะโดน 1 ตำผสมกันทาดีแล

ยาประดงเจ็บแล่นไปมาคือผีเข้า จ้าวสูน

ให้เอาฮากเจียงลม 1 ฮากฝอยลม 1 ฮากส้มลม 1 ฮากเจียงปืน 1 ฮากหญ้าแพด 1 ต้มกินแด่ กิน ฝนกินแด่ ดีแล

ยาทา ให้เอาฮากน้ำน้อย 1 ยอดหมากน้ำ 1 ยอดหมากอึ 1 ยอดหมอน้อย 1 ยอดยานาง 1 ตำผสมน้ำเหล้ากินดีแล

ยาประดงเส้นและเหน็บชา

ให้เอายาดำ 1 บาท ใบมะกา 1 เครือตาปลา 1 แก่นแก 1 แก่นจำปา 1 แก่นขี้เหล็กสาน 1 แก่นกลางของ 1 แก่นขี้เหล็กบ้าน 1 โดยดอกเกตุ ต้มกินถ่ายระบายพยาธิดีนักแล

ยาประดงใช้ได้ทุกชนิด

ให้เอาต้นพญาเหล็ก 1 ฮากตีนดั่งเตี้ย 1 ฮากบีคน 1 ฮากช้อนสะเพาใหญ่ 1 ดูกม้าขาว 1 ดูกควายด่อน 1 ดูกช้าง 1 ดูกนกกะลากาน้ำ 1 สามพันปี 1 ยาหัว 1 ฮากขี้อ้นแดง 1 ฮากฮูฮา 1 ฮากผักอีเลิศ 1 ฮากผักอีตู่ไทย 1 ฮากกางของ 1 ฮากช้างน้าว 1 ฮากตากวางเครือ 1 ฮากตากวางต้น 1 ฮากตาไก้ 1 ฝนกินดีแล

ยาประดงเลือด

ให้เอาต้นปะดงเลือด 1 ต้นตีนตั่งเตี้ย 1 ฮากภังคีน้อย ฮากพายสะเบา 1 ฮากปีปปีแดง 1 ฮากพีพ่วน 1 ฝนกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอฮากหางนกกี้ 1 ฮากหญ้ามุ่งกระต่าย 1 ฮากขี้เผิ้ง 1 ฮากหนาด 1 ฮากอีทก 1 ฮากต้นขามป้อม 1 ฮากเพ็กลางตอ 1 ฝนกินดีแล

************************************************************************

ยาแก้ไข้ต่างๆ

อาการไข้ของคนเราจำแนกได้เป็นหลายประเภท ซึ่งต้องดูอาการที่เป็นแล้วจึงปรุงยา ซึ่งมีกันหลายขนานดังนี้

ยาแก้ไข้

• ให้เอาผักหุ่นไฮ่ 1 ต้นตาไก้ 1 อ้อยดำ 1 เปลือกสา 1 เอาพอสมควรมาแช่น้ำกินดีแล ผิว่าไข้มันฮาก ให้เอาใบเกี้ยงคำมือ 1 ตัดท้ายตัดหัวแล้วเอาปู 1 โต ฆ่าแล้วมาแช่ดอมกันกินดีแล
• ผิว่า ไข้แล้วมันบ่หลบ ให้เอาฮากหญ้าขัด 1 แพงกำฮ้อย 1 ยานาง 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยคำ 1 ผักหวานบ้าน 1 ก้านตง 1 เอาท่อกันตำแล้วกรองเอาน้ำกิน ดีแล
• ผิว่า ไข่กินข้าวบ่ได้ ให้เอาหญ้าห่อมแก่ว 1 พริก 1 ขิง 1 กระเทียม 1 เอาท่อกันต้มใส่น้ำ 7 บวย เอาบวย 1 กินดีแล
• ผิว่า ไข้บ่มีแฮง ให้เอาผากม่วงกะสอ มาเคี้ยวใส่น้ำอ้อย กินดีแล ผิว่าไข้สั่นทั้งวันทั้งคืนให้เอาต้นลับลืน 3 ต้น ต้นหญ้าห่อมแก่ว 3 ต้น ใบสะพันกา 3 ใบ พริกขิง พอสมควร ต้มเคี้ยวกิน ดีแล

ยาแก้ไข้กินผิด

ให้เอาเปลือกแคน 1 แก่นก้างปลา 1 แก่นกลางน้ำ 1 ย่างไฟ แช่น้ำกิน ดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหมากตูม 1 ฮากก้างปลา 1 ฝนกินดีแล

เอาหมากหนวดแมว 1 หมากข่า ฮากหมากกล่ำตาควาย 1 ผักหวานบ้าน 1 ก้านตง 1 ถั่วสะแดด 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยดำ 1 น้ำไส้เดือน 1 น้ำสร้างน้อย 1 เอาท่อกันแช่น้ำกิน ดีแล

ผิว่า มันถือคอเจ็บฮ้ายหลาย ให้เอา ฮากน้ำแย่ ฝนด้วยน้ำฮากทราย กินดีแล

ผิว่า มันบ่ฮู้เมื้อคิง ให้เอา ฮากเฮื้อนกวาง 1 ฮากน้ำแย 1 ฮากสะโก 1 จันทร์แดง 1 ฝนกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นสะโก แช่อาบดีแล ผิว่าไข้คีงฮ้อนให้เอาหมากตูม 1 ฮากดอกช้อนน้อย 1 ฝนใส่น้ำเหล้าผิวคีง ดีแล

ยาไข้ทกทื้น

ให้เอาฮากอีเลิศ 1 ฮากสีไค 1 ฮากผีเสื้อ 1 ผักบั่ว 1 ขี้เถ้ากลางคีไฟ 1 เอาพอสมควรตำทาปลายตีนปลายมือ และทาซะหน่อง ดีแล

ยาไข้ตีนมือฮ้อน

ให้เอาสาดเฮี้ยน 1 เล็บตีน 1 เล็บมือ 1 มาเผาไฟให้กินเบิ่งก่อน ผิว่ามันแลบลิ้นออกปากแลบๆ นั้นชื่อว่า "ไข้ทำทานแลบลิ้น"

ยาไข้ทำทานแลบลิ้น

ให้เอาโด้นไฟสุด 1 ด้ามขวานสุด 1 ฝนใส่น้ำให้กินเสียแล้ว จึงเาฮากหมากนัด 1 ฮากหมากม่วย 1 ดองปลาฝา 1 กระดูกกา 1 น้ำเงิน 1 น้ำคำ 1 ฝนให้กินแล

ผิว่า ให้กินยาดังที่กล่าวนี้แล้ว ยังแลบลิ้นอยู่ดังเก่า ชื่อว่า ออกเงา ให้เอา ฮากเดื่อป่อง 1 ยานาง 1 ฝนให้กิน ดีแล

ผิว่า ไข้คีงเย็นซื่อๆ ให้เอาฮากท่อน 1 ไม้เข้าจี่ 1 หัวหมากหนาม 1 ฝนกินดีแล

ผิว่า ไข้คีงเย็นหนหวย อยู่บ่ได้ อยากให้วีอยู่เรื่อยๆ ให้เอาฮากหมากเขือขื่น ฝนใส่น้ำเหล้าโท กินไล่พิษออกเสียก่อน แล้วจึงเอาฮากสงฝนใส่น้ำข้าวจ้าวกิน ดีแล

ผิว่า บ่ฮู้เมือคีง บ่มืนตา ถามบ่ปาก ให้เอาฮากทัน 1 ฮากสัมมา 1 ฮากถั่วพู 1 ฮากสะคาม 1 ฮากม่วงกะสอ 1 ฝนกินดีแล

ผิว่า บ่เซา ให้เอาฮากหมากเอิ๊ก 1 หญ้าปากควาย 1 ฮากต้นหมากล่ำ 1 ฮากส้มลม 1 ฝนให้กินดีแล

ผิว่า ไข้ออก ตีนเย็น มือเย็น ชื่อว่า ออกดำ ให้เอา ฮากท่อน 1 ไม้เข้าจี่ 1 ฮากมอน 1 ฝนกินดีแล อีกขนานหนึ่ง เอาแค่ไม้ยมผา ฝนกินดีแล

ผิว่า ไข้บ่อถอย บ่สว่าง คีงเย็น ให้เอา ฮากซาตรี 1 ฮากส้มกบ 1 ฮากเดื่อ 1 ฮากหิ่งหาย 1 ฮากดอกพุทธ 1 ฮากหญ้าโคยงู 1 ฝนกินดีแล

ยาไข้ซำเฮื้อ

ให้เอาแก่นบก 1 แก่นแพงพิมาน 1 ต้มกิน ดีแล

ผิว่า ยาไข้ซำเฮื้อและเจ็บขัดหน้าขัดหลัง ให้เอาต้นตูมทั้ง 5 คือ ใบ เปลือก แก่น ฮาก ยอด อย่างละเท่ากันต้มกิน ดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาขี้ช้างพลาย 1 แก่นข้าวโคด 1 ขั้น หมากอึ 1 ต้มกินดีแล

ยาไข้หนหวยธาตุขันธ์บ่สว่าง

ให้เอาฮากหญ้าขัด 1 ฮากหญ้าผากควาย 1 แพงคำร้อย 1 ตาอ้อยคำ 7 ตา 1 แมงมุม 7 โต 1 ขี้แมงไย 1 ฮากลับลืน 1 มือหมากน้ำกำมือ 1 ถั่วสะแดด 1 ข้าวจ้าว 1 เอาท่อกันตำให้แหลก แช่น้ำกินดีแล

ยาไข้มันเส่า

ให้เอาฮากเทียน หรือ ฮากหากข้า หรือฮากปสมลม ฝนให้กินดีแล

ผิว่า ไข้มันเส่าไค่คาวไหลออก ให้เอาหมากก้วย 1 ข้าวหมิ้น 1 ท่อกันตำแช่น้ำให้กิน ดีแล หรือ เอาฮากบ้าลาย หรือฮากยอแดง ฝนกินดีแล หรือเอาหัวหญ้าคมปาก 1 ขี้ไส้เดือน แช่น้ำให้กิน ดีแล

ยาไข้แกว่งหัว ชื่อว่า ม้าแล่น

ให้เอาฮากชุมแสง หรือฮากยอแดง ฝนให้กินดีแล หรือ ขุดเอาทรายเลิ๊กเพียงศอกมาแช่น้ำกินดีแล

ยาไข้แกว่งหัว ชื่อว่า จงอางโตแม่

ให้เอาไม้ไผ่ช้างคำ 1 ไม้ไผ่ช้างไพ 1 ไม้ไผ่ใหญ่ 1 ไม้ไผ่ป่า 1 ฝนกินดีแล

ผิว่า บ่เซา ให้เอาแก่นเดื่อใหญ่ 1 เดื่อป่อง 1 เดื่อดิน 1 ไม้ไผ่บ้าน 1 ฝนกินดีแล

ผิว่า บ่เซา ให้เอาฮากตากวาง 1 ฮากตาไก้ 1 ฮากตานกกด 1 ฮากตาเสือ 1 ฝนกินดีแล

ยาไข้ตีนดำ มือดำ ซางเหลือ ซางมุม

• ให้เอาตอใต้น้ำ 1 แก่นกะเบา 1 แก่นงางซุ่ม 1 แก่นกุ่ม 1 แก่นก่าม 1 ฝนกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากซมซื่น 1 ฮากซาซู่ 1 ฮากดอกเข็ม 1 ฮากดอกต้าง 1 ฝนกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาฮากขามป่า 1 ฮากขามบ้าน 1 ฮากขามแป 1 ฮากผักหวานบ้าน 1 ฮากก้านตง 1 ต้มกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาฮากโกส้ม 1 ฮากโกนา 1 ฮากหมากเฟือง 1 เครือขี้โก๊ะ 1 ฝนกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาฮากลุมพุก 1 ฮากหมากเว่อ 1 ฮากหมากนาว 1 ฮากยมบ้าน 1 ฮากผมป่า 1 ฝนกินดีแล

ยาไข้ตาเหลืองขนคีงลุก

ให้เอาต้นเหม้าใหญ่ 1 เม้าตาเขียว 1 เม้าคน 1 ฝนกิน ดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาต้นนมสาว 1 ต้นนมงัว 1 ต้นนมควาย 1 ต้นนมราชสีห์ 1 ฝนกินดีแล

ยาไข้หนักโต เป็นตุ่มนำปาก ชื่อว่า ออกซาง

ให้เอาแก่นหมากเหลื้อม 1 แก่นม่วง 1 แก่นขาม 1 หมากเว่อ 1 ฝนให้กินดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาปีบปีแดง 1 ฮากลกครก 1 ฮากเต้าแล้ง 1 ฮากพุฒิน้อย 1 ฝนให้กิน ดีแล

ยาไข้เจ็บหัวเจ็บหลัง

ให้เอาหางกวางโตผู้ 1 หางกวางโตแม่ 1 ฮากต้นหมาว้อ 1 ฮากก้างปลา 1 ฝนกิน ดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาต้นตีนเป็ดน้อย 1 ต้นตีนเป็ดใหญ่ 1 ต้นหว้าขี้นก 1 ต้นชุมพู 1 ฝนให้กิน ดีแล

ยาไข้มันฮ้อนหมดตัว

ให้เอาฮากพร้าว 1 ฮากหมาก 1 ฮากอีตู่ 1 ฮากหัวสิงไค 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานาง 1 หัวกล้วยตีบ 1 เอาพอสมควร แช่น้ำกินดีแล

ยาไข้กึบ

ให้เอาเปลือกต้นพันชาติ 1 ฮากหมากเขือบ้า 1 แมลงวัน 7 โต ไข่แมงสาบ 7 หน่วย 1 ไข่แมลงมุม 7 หน่วย 1 ตำใส่น้ำเหล้ากินดีแล

ยาห้ามไข้

• ให้เอาฮากหญ้าคา 1 ฮากหญ้าขัดมอน 1 แพงคำฮ้อย 1 ฮากหญ้าลับลืม 1 ฮากหญ้าผากควาย 1 เข้าจ้าว 1 เปลือกทองบ้าน 1 เอาถ่อกัน แช่น้ำกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง ให้เอาหญ้าผากควาย 1 หญ้าแพด 1 อ้อยคำ 3 ข้อ 3 ปล้อง เอาถ่อกัน ต้มกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาหัวแห้วหมู 1 เครือกอฮอ 1 ต้นสีไค 1 พริก 1 ขิง 1 เอาถ่อกัน ต้มกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหญ้าลับลืม 1 ฮากเดื่อป่อง 1 เปลือกกอก 1 ฮากถั่วพู 1 ฮากหญ้าคา 1 ต้มกินดีแล
• อีกขนานหนึ่ง เอาเครือหมากแดก 1 แก่นคัดเค้า 1 ฝนกินดีแล

*********************************************************************************

ว่าด้วยสรรพยา

ยาริดสีดวงดัง (จมูก)

ให้เอาฮากเดื่อทั้งสอง 1 ฮากหญ้าขัด 1 ฮากหญ้าลับลืน 1 ฮากเครือตดหมา 1 ฮากไค้หางนาก 1 ฮากหญ้าห่อมแก้ว 1 ฮากหนาด 1 ฮากซมซื่น 1 หัวหญ้าแห้วหมู 1 ฮากยานาง 1 เปลือกเกลี้ยง 1 เอาพอสมควรมาต้ม 3 บวยเอาบวย 1 เมื่อเวลาจะต้มนั้นให้แปลงตาแหลว 3 อันใส่ก้อนเส้าแล้ว เอาใบตองกล้วยตีบหุ้มปากหม้อต้มกินดีแล

ยานิ่ว

ให้เอาฮากเดือยหิน 1 ฮากหญ้าคา 1 ฮากสะลิปี 1 พริกไทย 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เข้าสารจ้าว 7 เมล็ด ฮากพลู 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากเล็บแมว 1 ฮากหญ้าขัดหลวง 1 ฮากหญ้าแห้วหมู 1 เอาอย่างละท่อกันต้มกินดีแล

ยาเจ็บหัวใจ

ให้เอาเขาเยือง 1 หมากกอกด่อน 1 แก่นเกล็ดกลิ่น 1 ฝนกินดีแล

ยาเจ็บหัว

ให้เอาช้าผักเสี้ยน 1 มือหมากน้ำ 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยดำ 1 ตำแซ่น้ำทาหรือโพ๊ะหัวดีแล

ยาปวดหัวดิบ

ให้เอา ผักเสี้ยน 1 กระเทียม 1 ฮากผักบุ้ง 1 หัวกล้วยตีบ 1 เอาพอสมควรมาตำแล้วเอาเสื้อสีดำมาห่อ นึ่งตั้งหัว ดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาขมิ้นเครือ ต้มกินดีแล

ยาเยี่ยวเหลือง

ให้เอา ใบติดต่อ (หมากป้งกิ้ง) 1 อ้อยดำ 1 ต้มกินดีแล

ยาฮาน

ให้เอาฮากอ้อยช้าง 1 ฮากกลางของ 1 ฮากตาเสือ 1 เครือเขาฮอ 1 ฮากตีนจำ 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นบุก 1 แก่นแดง 1 แก่นลุมพุก 1 แก่นหนามแท่ง 1 แก่นแคน 1 แก่นบง 1 แก่นขาม 1 แก่นบกคาย 1 แช่น้ำกินแด่ อาบแด่ ดีแล

ยาเจ็บกกแข้ว

ให้เอาฮากปีปปีขาว 1 ฮากหมากผักใส่ 1 ฮากช้างโม่ง 1 ฮากอีเลิด 1 เปลือกท่อน 1 ฮากค้างฮูง 1 ต้มเคี่ยว อมไว้ดีแล

ยาแก้เบื่อหอย

ให้เอาฮากเม็ก 1 ฮากกลางของ 1 ฮากกำแมด 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานาง 1 ฮากบก 1 ต้มกินดีแล

ยากินข้าวบ่แซบ

ให้เอาฮากค้อส้ม ฝนใส่น้ำเหล้ากินดีแล

ยานอนบ่หลับ

ให้เอาตาไม้ไผ่ช้างคำ 7 ตา 1 ตาอ้อยคำ 7 ตา 1 แก่นหมากซัก 1 ตาไม้ไผ่บ้าน 7 ตา 1 ตาไม้ไผ่ช้างไพ 7 ตา 1 มาฝนกินก็ได้ ต้มกินก็ได้ดีแล

ยาผ้ำ

ให้เอา เปลือกสะแบง 1 ขมิ้นขึ้น 1 มาตำใส่น้ำมวกเป็นน้ำต้มฮมหรือโพ๊ะดีแล

ยาบ้าหมู

ให้เอากระดูกควาย 1 หัวงัว 1 หัวหมู 1 เผาไฟให้ไหม้ แล้วจึงตำให้แหลกดองใส่น้ำเหล้ากินดีแล

ยางูตอด

ให้เอาฮากเป้าน้อย ฝนทาดีแล อีกขนานหนึ่ง ให้เอาต้นติ้วแดง มาตำตองเอาแต่น้ำ กินแด่ ทาแด่ ดีแล

ยาไอคอแห้ง คอไค่

ให้เอาใบป่านป่า ตำปั้นเอาน้ำแล้วจึงเอาข้าวสาร 3 หยิบมาแช่น้ำตำผสมเป็นแป้งนึ่งกินดีแล

ยาเหยี่ยวเป็นเลือดเป็นหนอง

ให้เอาแก่นหูกวาง 1 ฮากเป้าหลวง 1 ต้มกินดีแล

ยาดากออก

ให้เอาฮากเฮือนกวาง 1 ฮากก้านเหลือง 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เอาพอสมควร ต้มกินดีแล

ยาขี้เฮื้อน

ให้เอาใบตับเต่า 1 ใบขี้เหล็ก 1 ใบยานาง 1 เอาอย่างละถ่อกัน ตำเป็นฝุ่นใส่น้ำมันหมูเป็นน้ำทาดีแล

ยาเจ็บคัดหน้าคัดหลัง

ให้เอาฮากนมราชสีห์ 1 ฮากหิ่งหาย 1 ฮากจวงหอม 1 ขิงแคงปลากั้ง 1 บาชาดเครือ 1 เครือสะค้าน 1 ฮากนางแซง 1 ฮากยานาง 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานางแดง 1 ฝนกินดีแล

ยาแก้โรคอหิวาต์

ให้เอาใบหมากแห้ง มาเผาไฟให้สุกเหลืองพอดี 1 สีเสียด 1 ฝนใส่น้ำปูนใสหน่อยหนึ่ง กินดีแล ผิว่า น้ำปูนใสมันกัดท้องหลาย ให้เอาก่างพลู 7 ก่าง ถิ่มลงใส่ยานั้น กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาหมากหนามคอมเผาไฟพอดี 1 ใบขาม 1 ใบหมากแห้ง 1 ฝนกินดีแล

ยาซางเด็กน้อยตาเหลือง

ให้เอาฮากแขม 1 ฮากเลา 1 ฮากเพ้ก 1 ฮากเม็ก 1 ฝนกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาแก่นนางหว้านทั้ง 5 แช่น้ำกินทั้งอาบ ผิว่าบ่เซา ให้เอาเครือขี้กาขาว 1 เครือขี้กาแดง 1 ต้มเคี่ยวกินดีแล

ยาแก้ธรรมลาได้ทุกชนิด

ให้เอาฮากผักอี่ตู่บ้านเกิดได้ 7 ปี ฝนให้กินดีแล

ยาทา

ให้เอา ฮากดอกซ้อนน้อย ฝนทาดีแล หรืออีกขนานหนึ่ง เอาก่อมก้อยลอดขอน 1 เดือยไก่ป่า 1 หัวต้างไก่เตี้ย 1 ฝนให้กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากก่อมก้อยลอดขอนฝนใส่น้ำเหล้าทาดีแล

ยากันเฮือน

ให้เอาฮากต้นเสือน้อย 1 ฮากต้นอ้อยเลา สิ่งละอันใส่ไว้ 4 แจเฮือน ผีมาใกล้บ่ได้แล

ยาใส่ประตูเรือน

ให้เอาใบผักบุ้งลม 3 ใบ มาใส่ประตูเข้าออกเรือน ผีมาใกล้บ่ได้แล

***************************************************************************

ว่าด้วยยาเบ็ดเตล็ด

ยาทลายบาดาล

ให้เอาผลยอ 33 ผล ผึ่งแดดให้แห้ง แล้วหมัก เข้าตากคั่วจนเหลือง 1 พริกไทยร่อน 1 ยาทั้งสามสิ่งนี้ ทำเป็นผงละลายน้ำร้อน หรือน้ำผึ้ง หรือสุราก็ได้ รับประทานแก้ลมขึ้นเยื้องสูง หูตึงแก้ลมกษัย แก้ปวดท้อง ท้องขึ้นเป็นกำลัง

ยาแก้ลมแน่นหน้าอก

ให้เอาว่านน้ำ ผิวมะกรูด ใบมะตูม ไพล ขมิ้นอ้อย กระทือ ขิง พริกไทย ดีปลี ยาทั้งเก้าสิ่งนี้หนักสิ่งละบาท การบูร 4 บาท รวมยาทั้งหมดตำบดเป็นผง ต้มหรือชงด้วยน้ำร้อนหรือน้ำเปลือกมะเขือ รับประทานแก้ลมแน่นหน้าอก ดีแล

ยาดองแก้เลือดแก้ลม

ให้เอาผลยอ 30 ผล พริกไทย 2 บาท ทั้งสองสิ่งนี้ตำให้ละเอียด เอาเกลือ 1 ถ้วยตะไล น้ำผึ้ง 3 ถ้วยตะไล มาขยำให้เข้ากันกับผงยา ห่อผ้าขาวฝังไว้ในยุ้งข้าวเปลือก 3 คืน แล้วจึงเอามาผสมน้ำรับประทานครั้งละ 9 ช้อนเล็ก เช้าเย็น สำหรับผู้หญิงดีแล

ยากวนแก้เลือดแก้ลม

ให้เอาขิงสด กระชายสด กะทือสด ไพลสด ขมิ้นอ้อยสด หัวแห้วหมูสด รากชะพลูสด ทั้ง 7 อย่างนี้ให้นำมาตำคั้นเอาแต่น้ำอย่างละ 1 ถ้วยตะไล น้ำมะขามเปียกครึ่งปั้น น้ำผึ้ง 1 ทนาน พริกไทยผง 1 ทนาน รวมยาทั้งหมดเคล้าให้เข้ากันดี ตั้งบนไฟ กวนไปจนเหนียวปั้นก้อนได้ เก็บไว้รับประทานเช้าเย็นเม็ดเล็กๆ แก้ลมต่างๆ ซึ่งมีอาการให้กระตุก แก้เลือดตกขึ้นในเรือนไฟ

ยาพอกแผลแก้บาดพิษ

ให้เอา ชันแมลงโรม ขิง 7 แว่น กระเทียม 7 กลีบ ดีปลี 7 ดอก พริกไทย 7 เม็ด การะบูนพอสมควร ยาทั้งหกสิ่งนี้ตำพอกแผล แก้บาดเสี้ยน บาดหนาม บาดพิษ

ยาพอกแผลบาดยักษ์

ให้เอา ใบมะเค็ง ใบผักคราด ใบเบญจมาศ ยอดทับทิม ยอดขี้เหล็ก ก้างปลาร้าปลากะดี่ ยาทั้งหกนี้ตำกับสุรา คั้นเอาน้ำรับประทาน กากใช้พอกแผลแก้บาดทะยักที่กระตุก

ยาแก้บาดยักษ์

ให้เอายาเขียง 1 หยิบมือ เกลือตัวผู้ 3 เม้ด ยาสองสิ่งนี้บดให้เข้ากันกับเม็ดสะบ้าแดงปิ้งไฟให้สุก ฝนกับน้ำเป็นกระสายยา รับประทานแก้พิษบาดทะยัก

ยาต้มแก้กุมภัณฑยักษ์

ให้เอาปอแสลงพรร์ กำสี กระดูกงูเหลือม 3 ข้อ ผลมะคำดีควาย 3 ผล พริกไทย 7 เมล็ด ยาทั้งหมดนี้ต้มเป็นยาหม้อ รับประทานแก้ลมกุมภัณฑยักษ์

ยาแก้ไอ 1

พริกไทย ดีปลี กระเทียม ขมิ้นอ้อย ใบปีเท่ายาทั้งหลาย ยาทั้งห้าสิ่งนี้ตำเป็นผงปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้ง กวาดแก้ไอ

ยาแก้ไอ 2

ผลมะเกลือเท่าอายุ ตำคั้นเอาน้ำ กวนกับน้ำผึ้งให้เข้ากันดี จิบกินแก้ไอ

ยาประสระส้มป่อย

ลูกจันทร์ ดอกจันทร์ กระวาน กานพลู พริกไทย ดีปลี ขิงแห้ง น้ำประสานสองสตุ รากใครเครือ รากมะเขือขื่น เปลือกกระหล่ำต้นปิ้ง ยาทั้ง 11 สิ่งนี้หนักสิ่งละ 3 บาท ฝักส้มป่อยปิ้ง 33 บาท รวมยาทั้งหมดนี้เข้าด้วยกัน ตำเป็นผงบดด้วยน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือและน้ำตาล กวาด ใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่

ยาประสระผลมะแว้ง

สารส้ม 1 สลึง ขมิ้นอ้อย 3 สลึง ใบตาลหม่อน 1 บาท ใบกะเพรา 1 บาท ผลมะแว้งต้น 2 บาท ผลมะแว้งเครือ 2 บาท ยาทั้งเจ็ดสิ่งนี้ทำผงบดด้วยน้ำร้อนปั้นเมล็ดไว้ ใช้แก้ไอเสมหะเหนียวและเสมหะแห้งจุกลำคอ ละลายน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือ ดีงูเหลือม พิมเสนเกล็ด จิบเป็นยาแก้ไอ และแก้หวัดลงคอ เด็กใช้กวาดก็ได้

ยาสมานคำ

ผลมะกอกเผา ผลมะขามป้อมเผา น้ำประสานทองสตุ ยาสามสิ่งนี้เสมอรากทำผงบดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้งหรือน้ำมะนาว แทรกเกลือกวาดหรือชุบสำลีอม แก้ปากเปื่อยทั้งเด็กและผู้ใหญ่

ยาสมานปากเปื่อย

จันทั้ง 2 กะเทระมะขาม กะเทาะโพ เปลือกไข่ฟัก น้ำประสานทองสตุ ยาหกสิ่งนี้ เสมอภาคทำผงบดด้วยน้ำลูกเบญกานีฝนเป็นกระสายปั้นแท่งไว้ใช้กวาด หรือทา อม ป้ายสมานปากเปื่อย

ยาต้มอมแก้ปากเปื่อย

รากหมาย รากมะพร้าว รากตาล รากไม้รวก ผาเข้าเย็นทั้ง 2 กำมะถัน ยาเจ็ดสิ่งนี้เสมอภาคทำเป็นยาหม้อ ต้มเอาน้ำอม เป็นยาสมานปากเปื่อย

ยาดองแก้ปากเปื่อยคอเปื่อย

ผลยอ 33 ผล สับใช้เป็นชิ้นเล็กๆ เถาวัลย์เปียงสับคะเน ให้เท่ากับผลยอ เกลือใส่แต่พอเค็ม ดองตากแดดตากน้ำค้าง รับประทานแก้ปากเปื่อย คอเปื่อยซึ่งกินเผ็ดร้อนมิได้

ยาทาแก้ปากเปื่อย

เลือดปลาไหลกับปูนปากเต้าพอควร การบูร 2 สลึง ยา 3 สิ่งนี้กวนให้เข้ากันดี เป็นยาทาแก้ม ถ้าเปื่อยข้างขวาให้ทาข้างซ้ายกลับตรงกันข้าม

ยาแก้ลักกะปิดลักกะเปิด

เอาถั่วเขียวกับน้ำตาลทรายอย่างละ 1 ถ้วย ต้มรับประทาน ถ้ามิฟังเอาผลมมะคำดีควาย 7 ผล รากฝรั่ง ตะไคร้หางนาค สิ่งละพอควร ต้มรับประทาน เอายาคำกับหญ้าโยงไฟบดให้เข้ากันเป็นผง แตะตรงไรฟันที่มีโลหิตออก เป็นยาห้ามเลือด

ยาแก้รากเลือด

เปลือกมะรุมสด รากเจตมูลเพลิง ขิงสด รากชะพลูสด ยาสี่สิ่งนี้ ตำคั้นเอาแต่น้ำ แล้วเอาเหล็กตะปูจีน 3 ดอก เผาให้แดง จุ่มลงในน้ำยาตัวละที แล้วเอายารับประทานแก้รากเลือด

ยาแก้โรคหืด

เอาเนื้อนกยูง ทำเป็นเนื้อส้ม คลุกกับหน่อไม้ แล้วหมักไว้จนเปรี้ยวดี เอามาแกงรับประทาน

ยาแก้ตาฟาง

ชาตหรคุณจีนหนัก 1 เฟื้อง ฟองน้ำยา 1 สลึง ลิ้นทพเลปิ้งสลึงสองไพ ชาตผง 2 ไพ ดินประสิว 2 ไพ ยาสี่สิ่งนี้ทำผงโรยที่ตับไก่ดิบ 3 ตับ ใส่สุราพอควรนึ่งให้สุก รับประทานมื้อเดียวหมดทั้งยาและตับไก่

น้ำมันยอนหูแก้คัน

เทียนทั้ง 5 กระเทียม 7 กลีบ ทำผงเคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าว พอยาออกดี ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ช้อนเอาน้ำมันส่วนใส ยอนหูแก้คัน

ยาสูบแก้สอึก

แววนกยูง หวายตะค้าเผา พิมเสน ใบลำโพงกาสลักให้มากหั่นผสมกันมวนเป็นบุหรี่สูบแก้สอึก

ยานัดหนุมานตกแท่น

ผิวมะกรูดหนัก 1 บาท ฝักส้มป่อย 2 สลึง รังหมาร่าเผา 2 สลึง แมลงมุมตายซาก 3 ตัว ยาทั้งสี่สิ่งนี้ทำผง เป็นยานัตถ์แก้ปวดศรีษะ

หมายเหตุ

นอกเหนือจากข้างเทิงนี้มีโรคได๋อีกให้เข้าไปเบิ่งหม่องนี้เด้อ

http://www.isangate.com/local/ya_hak_mai.html